Dostępnik o prostych życiowych wskazówkach
Mam słabość do rocznic. A rok 2023 jest dla WCAG jakby specjalnie wymyślony. Dlatego dzisiaj napiszę właśnie o tych życiowych wskazówkach.
Na początku października pojawiła się nowa wersja WCAG z numerkiem 2.2. Jeszcze nie okrzepła, więc o tym dokumencie nie będę się dzisiaj rozpisywać. Za to 11 grudnia będzie 15 rocznica opublikowania WCAG 2.0, które są już tak obstukane ze wszystkich stron, że wiele osób automatycznie dodaje te cyferki w różnych dokumentach. Z okazji tej rocznicy chcę wziąć WCAG w obronę przed pomówieniami.
Po cichu się przyznam, że kończę już pracę nad esejem pod roboczym tytułem “Koniec cyfrowej dostępności”. Zanim jednak wypuszczę go w obieg, chcę skonfrontować tekst z paroma osobami, do których mam zaufanie. Pierwszy rozdział poświęciłem historii cyfrowej dostępności, a w nim poczesne miejsce zajmują właśnie WCAG. Pisząc ten rozdział coraz bardziej się utwierdzałem w przekonaniu, że język stosowany przez różnych ludzi od dostępności robi krzywdę. Ten język jest nacechowany opresją, groźbą i nadmiernymi wymaganiami. Wciąż słyszę wypowiedzi w rodzaju “Strona internetowa musi spełniać wszystkie kryteria sukcesu, bo będzie niedostępna”, “opublikowanie niedostępnego pliku PDF na stronie sprawia, że strona jest niedostępna” lub “strona dostępna musi być zgodna z WCAG”. Te zdania są nieprawdziwe, a do tego stawiają WCAG w roli kodeksu karnego. Tymczasem WCAG to zbiór życzliwych podpowiedzi, co zrobić żeby było dobrze. I zaraz Ci to udowodnię.
Zanim jednak przejdę do omówienia tych 13 porad, zwrócę Twoją uwagę na sam język WCAG. On w żadnym miejscu nie brzmi jak kodeks karny. To ludzie ubrali go w takie słowa. Ludzie zawsze mieli potrzebę tworzenia reguł i straszenia nimi. Stąd wziął się Talmud, Hadisy, czy Katechizm. Zamiast myślenia - regułki. Do tego talmudysta jest taki mądry, że ludzie przychodzą do niego i proszą o radę. A on głaszcze długą brodę i mówi coś w rodzaju “tekst alternatywny może mieć najwyżej 80 znaków”. Nie daj się i sięgnij do źródła, zamiast do omówień mądrali od regułek.:
Przyjazne wskazówki na temat dostępności
Zacznijmy od języka. “Guideline” to wskazówka, wytyczna, podpowiedź. Kryteria sukcesu są zaś takimi listami sprawdzającymi, czy coś Ci nie umknęło. I teraz uwaga! To Ty decydujesz, jak skorzystać ze wskazówek. Dokumenty dopięte do WCAG są w tym pomocne, ale też w każdym znajdziesz informację, że dobry jest każdy sposób realizujący cel. Ja w tym Dostępniku pookrajam wskazówki z reszty informacji, aby pokazać kręgosłup tego dokumentu.
Jeżeli naprawdę chcesz zadbać o dostępność, po prostu zadaj pytanie: co mam zrobić, żeby było dobrze? A odpowiedzi są następujące
⠃ Alternatywa tekstowa
Zapewnij tekstowe zamienniki wszystkich treści nietekstowych, aby można je było zamienić na inne formy (np. powiększony druk, brajl, mowa syntetyczna, symbole lub prostszy język).
Jak widzisz - w tym wcale nie chodzi o opisywanie wyglądu, tylko o przekazywanie informacji tekstem. Bo taką informację można potem na wiele sposobów przekształcić. Dlatego nie myśl, że to jest dla niewidomych użytkowników, tylko dla wszystkich mających potrzebę zrobić z informacją coś innego, niż tylko ją oglądać.
🎥 Multimedia
Zapewnij rozwiązania alternatywne dla mediów opartych na czasie.
Tu wystarczy pamiętać, że nie każdy odbiorca informacji widzi i słyszy tak samo. A jeżeli będziesz o tym pamiętać, rozwiązania same przyjdą Ci do głowy.
📊 Możliwość adaptacji
Twórz treści, które mogą być prezentowane na różne sposoby bez utraty informacji czy struktury.
Ta podpowiedź jest podobna do pierwszej, ale dotyczy informacji semantycznej. To straszne słowo oznacza tyle, że informacja pełni zawsze jakąś rolę, którą trzeba zaprogramować. Jeżeli coś ma być tabelą, to niech nią będzie właśnie od strony semantyki, a nie tylko wyglądu. W takiej semantycznej tabeli zawsze będziesz wiedzieć, do którego wiersza i kolumny odnosi się komórka i jej zawartość.
🔎 Rozróżnialność
Ułatwiaj oglądanie i słuchanie treści oraz oddzielanie informacji od tła.
Ta wskazówka jest tak oczywista, że nie bardzo wiem, co mogę napisać. Jeżeli skupisz się na tym, żeby tekst był łatwy do czytania, to od razu wpadniesz na takie pomysły jak kontrast, wielkość i możliwość ich elastycznego dostosowywania. A dźwięk wystarczy że będzie dobrej jakości i bez podkładów zakłócających odbiór.
⌨️ Dostępność z klawiatury
Zapewnij dostępność wszystkich funkcjonalności za pomocą klawiatury.
I znowu piszę tylko z obowiązku. Jeżeli możesz coś zrobić myszą, niech to da się zrobić za pomocą klawiatury. Jedni używają klawiatury bo lubią, a inni - bo chcą. Ułatw im to.
⏳ Wystarczający czas
Zapewnij użytkownikom wystarczająco dużo czasu na przeczytanie i skorzystanie z treści.
Po przeczytaniu tej wskazówki zastanów się, czy te jeżdżące zdjęcia i banery są takie fajne. Czy sesja musi trwać akurat 15 minut… Zadbaj o komfort tych, którzy nie machają myszą lub nie stukają w klawisze w tempie karabinu maszynowego. No i czasem muszą się też zastanowić.
🚨 Ataki padaczki
Prezentuj treść tak, aby nie wywoływała napadów padaczkowych.
Byłem kilka razy świadkiem ataku padaczki. To nie jest miły widok. Bywa że taka osoba się porani, wybije zęby, rozkwasi nos lub się posika. Dobry człowiek powinien pomyśleć i zaoszczędzić tego ryzyka.
🧭 Możliwość nawigacji
Zapewnij użytkownikowi narzędzia pomagające w nawigacji, znalezieniu treści i określeniu, gdzie się aktualnie znajduje.
Jeżeli chcesz, by użytkownik czuł się na Twojej stronie bezpiecznie i pewnie, daj mu do tego narzędzia. Stałe elementy nawigacyjne są tym, czego zabłąkany użytkownik potrzebuje. Czasem potrzebuje też kierunkowskazu lub skrótu. Sposobów na takie wspomaganie w nawigowaniu jest mnóstwo.
🖱️ Metody obsługi
Ułatwiaj użytkownikom obsługę funkcji za pomocą różnych sposobów poza klawiaturą.
Wspaniałe technologie pozwalają na korzystanie z urządzeń nie tylko za pomocą myszy i klawiatury. Teraz możesz wykorzystywać sterowanie mową, dotykiem, ruchem oczu, gestami ruchami urządzenia. Nie musisz niczego robić. Wystarczy jeżeli pozwolisz użytkownikowi na taki wybór.
📚 Możliwość odczytania
Twórz treści możliwe do odczytania i zrozumienia.
Taki jest cel publikowania treści - aby ludzie je czytali i rozumieli. Im prościej napiszesz, tym lepiej. A jeżeli tekst jest w innym języku, to nasza usłużna sztuczna inteligencja może przetłumaczyć, o ile wie, z jakiego języka.
🔮 Przewidywalność
Twórz strony internetowe tak, aby otwierały się, wyglądały i działały w sposób przewidywalny.
Ludzie nie lubią być zaskakiwani. Nawet jeżeli to jest miła niespodzianka, to itak łączy się ze stresem. Najlepiej zatem, żeby strona zachowywała się w sposób taki, jakiego spodziewa się użytkownik, czyli standardowo.
🚦 Pomoc przy wprowadzaniu informacji
Pomagaj użytkownikom unikać błędów i je korygować.
Ludzie nie lubią popełniać pomyłek. Czasem ta niechęć powstrzymuje ich przed wypełnieniem formularza. A przecież wystarczy przygotować formularz w taki sposób, żeby wszystko było proste i zrozumiałe. A jak jednak użytkownik popełni błąd, to można życzliwie podpowiedzieć, co trzeba poprawić.
🔌 Kompatybilność
Zapewnij jak największą zgodność z aktualnymi i przyszłymi programami użytkownika, w tym z technologiami asystującymi.
Im bardziej standardowo i zgodnie ze specyfikacjami technicznymi - tym lepiej. Porządny HTML można odczytać i zrozumieć nawet po wielu latach. Do tego - działa na każdym systemie. Im bardziej jest udziwniony i obudowany skryptami, tym większe ryzyko, że coś pójdzie nie tak.
A teraz rada ode mnie
Te 3 dobrych rad było od autorów WCAG. Teraz jedna ode mnie. Jeżeli czytasz WCAG, nie zatrzymuj się na poziomie kryteriów sukcesu. To okropnie mąci w głowie. Albo pozostań przy wskazówkach, albo idź dalej, czyli do objaśnień. Na razie są tylko po angielsku, ale może wkrótce będą także po polsku. Nad tym pracują dzielnie Stefan Wajda i Izabela Mrochen.
Wieści o dostępności
Dzisiaj trochę liści laurowych. Pierwszy laur trafia do Przemysława Hermana, który jest duszą programu Dostępność Plus. Otrzymał tytuł Ambasadora Konwencji podczas IX Kongresu Osób z niepełnosprawnościami. Moje serdeczne gratulacje!
Drugi laur trafia do miasta Łodzi, które otrzymało 2 miejsce w konkursie Access City Award. To spore wyróżnienie, a oceniający docenili starania o zwiększenie dostępności miasta. Kilka lat temu taką nagrodę zdobyła Warszawa. Ta uwaga jest skierowana specjalnie do łodzian:)
Ale nie tylko duże miasta mają się czym chwalić. Laur dostępności powędrował do Biłgoraju, a ogłoszenie tego faktu odbyło się podczas Wielkiej Gali Integracji.
Chwalę innych, a sam też mogę się pochwalić. Dostępnik trafia już do 1000 subskrybentów. Bardzo Ci dziękuję, że do nich należysz. Przede mną dalsza praca i kolejne numery, a mój pracoholizm zmusza mnie do wymyślania sobie kolejnych wyzwań. Oby tylko starczyło siły.
A skoro zrobiło się jakoś tak architektonicznie, to wspomnę jeszcze o ważnej nowelizacji. Zmieniło się rozporządzenie w sprawie warunków technicznych,
jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. To jest bodaj najważniejszy dokument opisujący zapewnianie dostępności w budynkach. Jest tam trochę istotnych zmian, na przykład obowiązek zapewniania dostępności placów zabaw, organizowania komfortek i zmiany dotyczące miejsc parkingowych.
I to by było na tyle. Jest grudzień, więc napadało śniegu białego dookoła domu mojego. Mnożą się konferencje podsumowujące, publikacje i raporty. Za miesiąc pewnie będzie już spokojnie. Dobrego dnia i całej reszty.