Dostępnik o oświadczeniach o zgodności

Jak informować o dostępności produktów i usług? Jeżeli się nad tym głowisz, bo takie wymagania znajdują się w ustawie o dostępności produktów i usług, to ten Dostępnik jest dla Ciebie.

We wtorek odbyło się drugie spotkanie Sieci Dostępności Cyfrowej. Ja nic nie chcę sugerować, ale skrót nazwy tego projektu to SDC, co bardzo mi przypomina inny projekt. Przypadek?

Zainspirowany przez Stefana Wajdę przygotowałem prezentację na temat oświadczeń o zgodności. A skoro już się napisałem i doczytałem, to nie chcę tego trzymać w szufladzie. Podzielę się z Tobą kilkoma informacjami, a może nawet powstanie jakiś ciekawy projekt…

Czym jest oświadczenie o zgodności?

Muszę zacząć od tego, czym jest takie oświadczenie. Taki dokument opisuje dostępność produktu lub usługi w taki sposób, aby przekazać możliwie dużo konkretnych informacji. Nadchodząca wielkimi krokami ustawa o dostępności produktów i usług wymaga przygotowania takiego oświadczenia o zgodności, a wciąż nie wiemy nic na temat jego formy. Można się zatem spodziewać, że każdy będzie kombinował po swojemu.

Takie oświadczenia o zgodności już w Polsce funkcjonują i są to deklaracje dostępności wymagane przez ustawę o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych. Forma i treść deklaracji jest opisana w warunkach technicznych, które opublikowało Ministerstwo Cyfryzacji. Na bazie tego dokumentu Piotr Osipa i ja opracowaliśmy generator deklaracji dostępności. Za jego pomocą możesz przygotować poprawną technicznie deklarację dostępności. Jednak część informacji musisz wprowadzić własnoklawiaturowo, w tym opis zgodności z załącznikiem do ustawy, czyli po prostu WCAG 2.1 poziom AA. Musisz też dołączyć dokument potwierdzający przeprowadzenie oceny, którego kształt nie jest wciąż ustalony. No i w tym miejscu chcę zaproponować standaryzację tego formatu.

Dlaczego potrzebujemy ujednoliconego szablonu?

Współczesne przedsiębiorstwa i instytucje coraz częściej muszą potwierdzać zgodność swoich produktów i usług z wymaganiami dostępności. Problemem, który napotykają zarówno firmy, jak i klienci, jest brak spójnego szablonu prezentowania deklaracji zgodności. Ustandaryzowanie tego procesu ułatwiłoby zarówno ocenę zgodności, jak i podejmowanie świadomych decyzji przez użytkowników.

Sprawdzone rozwiązania: VPAT i ACR

Na świecie istnieją już dobrze zdefiniowane wzorce w postaci Voluntary Product Accessibility Template (VPAT) oraz jego rozszerzonej wersji, czyli Accessibility Conformance Report (ACR).

Czym jest VPAT?

VPAT to szablon zawierający zestaw informacji dotyczących dostępności produktu lub usługi, zaprezentowany w formie tabeli z wymaganiami. Zawiera on kluczowe dane, takie jak:

• Informacje o produkcie (nazwa, wersja, opis)

• Metryki i dane kontaktowe twórców

• Opis metody oceny dostępności

• Tabela zgodności z normami

VPAT wykorzystywany jest przez producentów oprogramowania, urządzeń i stron internetowych, a także instytucje publiczne, które muszą spełniać wymogi dostępności.

Czym jest ACR?

Accessibility Conformance Report (ACR) to wypełniona danymi wersja VPAT. Może być używana jako:

• Dokumentacja zapewnienia zgodności

• Dowód przeprowadzonej oceny dostępności

• Dokument techniczny określający warunki korzystania z produktu w kontekście dostępności

Edytor ACR – narzędzie do tworzenia raportów

Aby uprościć proces tworzenia ACR, dostępne są dedykowane narzędzia, takie jak Edytor ACR. Pozwalają one na:

• Automatyczne generowanie tabel zgodności

• Uzupełnianie wymaganych sekcji szablonu VPAT

• Eksport raportów w formacie HTML i YAML

• Łatwiejszą współpracę zespołową przy opracowywaniu deklaracji zgodności

Edytory ACR są dostępne online i mogą znacząco przyspieszyć proces dokumentowania zgodności produktów. Jednak one nie są odpowiednie dla polskich realiów.

Deklaracja dostępności w polskim kontekście

W Polsce obowiązuje ustawa o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych, która nakłada obowiązek publikowania deklaracji dostępności. Podmioty publiczne muszą:

• Oceniać zgodność swoich stron i aplikacji z wymaganiami dostępności

• Regularnie aktualizować deklarację dostępności

• Udostępniać mechanizmy kontaktu dla użytkowników zgłaszających problemy z dostępnością

Norma EN 301 549 – kluczowy standard dostępności

Norma EN 301 549 to europejski standard określający wymagania dostępności dla produktów i usług ICT. Jest on stosowany w zamówieniach publicznych i regulacjach dotyczących dostępności cyfrowej w Unii Europejskiej. Już go szerzej opisywałem, ale tak dla przypomnienia.

Co zawiera EN 301 549?

Norma obejmuje m.in.:

• Wymagania dotyczące stron internetowych i aplikacji mobilnych

• Kryteria dostępności dla oprogramowania i sprzętu

• Wskazania dotyczące dokumentów elektronicznych i multimediów

• Wymagania dotyczące technologii asystujących i interfejsów użytkownika

W kontekście VPAT i ACR, norma ta stanowi podstawę do oceny dostępności i dokumentowania wyników zgodności. Dlatego polski VPAT musi być zgodny z tą normą, a nie z amerykańskim Section 508.

Struktura raportu zgodności

Aby ułatwić proces deklarowania zgodności, warto przyjąć jednolitą strukturę raportu, obejmującą:

• Podstawowe informacje o produkcie – nazwa, wersja, producent.

• Metryki – dane kontaktowe autora raportu, data jego utworzenia.

• Opis metody oceny – narzędzia i procedury zastosowane w analizie.

• Tabela zgodności – przedstawiająca wymagania oraz poziomy zgodności:

  • Spełnia – produkt jest zgodny z wymaganiem

  • Częściowo spełnia – niektóre aspekty wymagania nie zostały spełnione

  • Nie spełnia – brak zgodności

  • Nie dotyczy – wymaganie nie odnosi się do danego produktu

Tabela powinna także zawierać uwagi i wyjaśnienia, pozwalające zrozumieć ewentualne braki w zgodności oraz potencjalne sposoby ich obejścia.

Przykłady zastosowania deklaracji zgodności

Przykłady firm i instytucji korzystających z VPAT i ACR:

• Microsoft – udostępnia raporty zgodności dla swojego oprogramowania, w tym Windows i Office, także dla normy EN 301549

• Adobe – publikuje raporty zgodności dla narzędzi takich jak Adobe Acrobat i Photoshop, w tym także dla normy EN 301549

• Uniwersytety – wiele uczelni wymaga od dostawców oprogramowania deklaracji zgodności dostępności

• Polskie urzędy – zobowiązane są do publikowania deklaracji dostępności swoich serwisów internetowych, chociaż nie w formacie ACR

Co pozostaje do zrobienia?

Aby usprawnić proces deklarowania zgodności, należy:

• Przygotować szablony zgodne z VPAT, obejmujące różne kategorie produktów i usług. Można też skorzystać z pomysłu w ACR Editor i zrobić 1 szablon dla wszystkiego.

• Opracować narzędzie informatyczne wspierające tworzenie deklaracji zgodności. Mam tu na myśli coś w rodzaju ACR Editor, tylko na potrzeby rynku polskiego i unijnego.

• Ustalić format wymiany danych, który ułatwi komunikację między organizacjami. W ACR Editor jest to YAML, który jest czytelny także dla człowieka. Mam tylko obawę, czy człowiek nie zrobi gdzieś spacji lub pustej linii, co zdemoluje strukturę. Chyba wolałbym format bardziej odporny, na przykład JSON.

Wyzwania i pytania do dyskusji

Podczas wdrażania takiego rozwiązania pojawia się kilka kluczowych kwestii:

• Jakie są obowiązki PFRON w zakresie wytycznych dotyczących dostępności? PFRON jest podmiotem nadrzędnym dla organów nadzoru rynku. Ma też wyznaczone zadanie utworzenia wytycznych dla tych organów. Może zatem jest to zadanie właśnie dla niego.

• Jak korzystać z polskiej normy EN 301 549, której cena wynosi niemal 500 zł? To wcale nie jest trywialne pytanie. Ja sam sobie nie kupiłem tej normy, bo cena jest dla mnie zaporowa. Posługuję się własnym tłumaczeniem normy, która w wersji angielskiej jest dostępna za darmo. A szablon powinien być zgodny pojęciowo i słownikowo z normą.

• Kto powinien odpowiadać za proces standaryzacji deklaracji zgodności? Na to pytanie może brzmieć, że PFRON. A może jednak praca powinna być bardziej rozproszona. Na przykład Rzecznik Finansowy odpowiada za usługi bankowe, więc wytyczne dla bankomatów i terminali może powinny powstać tam. Ja tu nie znam odpowiedzi. Jak zawsze - najchętniej powitałbym otwarte projekty.

Standaryzacja deklaracji zgodności to krok w stronę większej przejrzystości i łatwiejszej oceny dostępności produktów oraz usług. Wspólne wypracowanie podejścia pozwoli wszystkim zainteresowanym stronom na lepsze zrozumienie i wdrażanie wymagań dostępności.

Wieści o dostępności

Zaczynam od AutomaticA11y, bo mam już niemal gotowy program. Jeszcze gotuje się przy panelu dyskusyjnym, ale pewnie niedługo dam znać. Jak zawsze przymilam się o kawę, bo za te pieniądze zrobię prawdziwą kawę dla osób uczestniczących. Na początku kwietnia odezwę się do wszystkich, którzy zgłosili się na AutomaticA11y i jeżeli będą jeszcze miejsca, to uruchomię rekrutację.

Wojtek Kutyła wydał wreszcie swoją książkę o dostępności. Też mam ją na półce i czekam na wersję cyfrową. Akurat jest promocja na drukowaną. Jest też 1 opinia i to bardzo krytyczna. Jeżeli zatem masz tę książkę już za sobą, napisz własną opinię.

Przypominam, że do końca marca trzeba przejrzeć i zaktualizować deklaracje dostępności. Dodatkowo - od sierpnia są nowe warunki techniczne przygotowania i opublikowania takiej deklaracji. Przypomnij o tym komu trzeba i pokaż nasz generator deklaracji dostępności.

I to by było na tyle. Zbliża się wiosna i ptaszki śpiewają, słoneczko przygrzewa, a Amerykanie odkryli wreszcie, kim jest Donald Trump i jego świta. Trochę późno, ale co robić. Akurat w dniu AutomaticA11y pewnie będą razem z Putinem odbierać defiladę na Placu Czerwonym. Wyłączyłem konto na Facebooku, więc tam mnie już nie znajdziesz. Przede wszystkim jednak - trzymaj się, bo dobrych ludzi jest więcej. Miłego weekendu.